آيا تاکنون براي شما پیش آمده است که به دلیل درگیر بودن به کارهاي مختلف و نداشتن فرصت براي استراحت کافی، احساس کنید حال خوبی نداريد، حوصله شما براي کار کردن، ملاقات با دوستان، حرف زدن با ديگران و هرگونه برقراري ارتباط با مشتريان، همکاران، روسا و مرئوسان کم شده است؟

 
آيا تاکنون براي شما پیش آمده است که به دلیل درگیر بودن به کارهاي مختلف و نداشتن فرصت براي استراحت کافی، احساس کنید حال خوبی نداريد، حوصله شما براي کار کردن، ملاقات با دوستان، حرف زدن با ديگران و هرگونه برقراري ارتباط با مشتريان، همکاران، روسا و مرئوسان کم شده است؟
هر وقت فعاليت در حد توانائي افراد باشد و کار در شرايط مناسب انجام شود خستگي بوجود آمده طبيعي است و معمولاً با خواب و استراحت بر طرف مي شود.
خستگي عادي فيزيولوژيک قابل جبران است اما همين خستگي ساده ممکن است در اثر کارهاي يکنواخت و طولاني و انجام آن‌ها در شرايط نامساعد به تدريج به صورت مزمن در آيد و پس از مدتي عوارض و ناراحتي‌هائي مانند کوفتگي، خواب، تب، اختلالات جسمي و روحي در فرد ايجاد کند که اگر در اين مرحله درمان نشود به صورت خستگي مزمن، خستگي عمومي و خستگي عصبي و در نهايت خستگي مفرط در مي آيد و تمام اعمال جسمي و ذهني فرد را مختل مي کند.
در دوره‌هائي از زندگي، احساس نااميدي، عصبانيت، افسردگي، نارضايتي و اضطراب عادي به نظر مي‌رسد، اما افراد در حالت فرسودگي شغلي اين هيجانات منفي را بيشتر از حد معمول تجربه مي‌کنند.
نتايج تحقيقات نشان مي دهد که درصدِ قابل توجهي از افرادِ سازمان هايِ فعال از عارضه فرسودگي شغلي در رنج هستند.
فرسودگی شغلی، حالتی از خستگی و ناکامی است که به علت از خود گذشتگی فرد در روش کاری و زندگی و يا ارتباطی که منجر به وصول نتيجه دلخواه نمی شود به وجود می آيد.
همچنین نشانگانی است که شامل فرسودگی جسمی، عاطفی، هیجانی، نگرشی و روانی بوده، توام با احساس شدید پایین بودن عملکرد و پیشرفت شخصی در فرد است.
فرسودگي شغلي بریدگی از همه چیز، از دست دادن تمام عواطف و احساسات که اغلب با ترک فعالیت همراه است.
افرادی که دچار فرسودگی شغلی هستند این تمایل را پیدا می کنند که خود یا شغلی که به عهده دارند، سازمان محل کار خویش و به طور کلی زندگی خویش را بی اعتبار جلوه دهند.
آن‌ها جهان اطراف خود را بیشتر با عینک خاکستری نگاه می‌کنند و نمی‌توانند زیبایی های زندگی را ببینند.
فرسودگی شغلی از سال ۲۰۲۲ میلادی در سطح جهانی به عنوان بیماری به رسمیت شناخته شده است.
سازمان جهانی بهداشت، فرسودگی شغلی را "استرس مزمن محیط کار که به درستی مدیریت نشده است" توصیف کرده، سه نشانه را برای آن در نظر گرفته است: احساس کمبود انرژی، خستگی و فرسودگی؛ افزایش فاصله روحی با شغل یا احساساتِ منفی گرایانه یا احساس پوچی نسبت به شغل؛ کاهش کارآمد حرفه‌ای و شغلی.
برخی از خصوصيات افراد مستعد فرسودگی شغلي عبارتند از: زود سر كار مي روند، دير از سر كار بر مي‌گردند، در حين غذا خوردن، مشغول كار هستند، كارها را به منزل مي برند، به‌ندرت به مرخصي يا تعطيلات مي روند، تفريح رفتن آن ها، به خاطر كارشان است، وقت را براي همسر و فرزندان خود جيره‌بندي مي‌كنند، خواب آن‌ها بي نظم است، غذا خوردن آن‌ها بي نظم است و مدت طولاني در  يك شغل ثابت، اشتغال به كار دارند.
ابهام  نقش،  تعارض نقش، ازدیاد نقش، نبود نقش،  عدم آمادگی برای احراز شغل، عدم وجود امکانات لازم در محیط کار، وجود فرهنگ سازمانی ناسالم، پایین بودن روابط دوستانه و گرم بین سرپرستان و پرسنل، تراکم کاری زیاد، کار در محیط پر استرس، ابتلا استرس شغلی و ويژگی های شخصيتی مانند داشتن عزت نفس پایین از عوامل موثر بر بروز فرسودگی شغلی هستند.
علائمی مانند بی‌خوابی، خواب زیاد یا ناراحت، از دست دادن علاقه و ناتوانی از لذت بردن، احساس ناامیدی، بی حالی و خستگی، بی قراری، احساس گناه و بی ارزشی، اختلالات گوارشی و یبوست، فقدان علاقه یا لذت بردن از سرگرمی ها و فعالیت های مانند روابط جنسی که سابقاً برای فرد لذت بخش بوده‌اند، بی انگیزگی، زود خسته شدن، اشکال در تمرکز کردن، احساس گناه شدید به خاطر وقایع بی اهمیت یا خیالی، دردهای مزمن، سردرد، زودرنجی غیرعادی، عدم توجه به ظاهر خود، یکباره به گریه افتادن بدون توضیح مشخص، مشکل در تصمیم‌گیری و  گوشه‌گیری از خانواده و دوستان و در انتها اندیشیدن به مرگ، اندیشیدن به خودکشی و اقدام به خودکشی از نشانه‌های فرسودگی شغلی می‌توانند باشند. اگر شما این علائم را تجربه می کنید، این به منزله‌ی هشداری برای شما خواهد بود که در مسیر خطرناکی قرار گرفته اید.
فرسودگی شغلی به طور ناگهانی اتفاق نمی افتد و این‌گونه نیست که یک صبح از خواب بیدار شوید و ببینید دچار فرسودگی شغلی شده‌اید. این پدیده، طبیعتی موذی و خزنده دارد. به مرور در وجود ما رخنه می کند و همین موضوع، شناسایی آن را برای ما دشوار می‌سازد. متاسفانه بیشتر مبتلایان به فرسودگی شغلی، بیماری خود را نمی پذیرند و در برابر آن جبهه می گیرند. یادتان باشد فرسودگی شغلی مانند آنفولانزا نیست، خود به خود از بین نمی رود!
 
دکتر علی اصغر صفری فرد (Ph.D)
نویسنده، مشاور و مدرس توسعه مهارت‌های مدیریتی
09122137144