چرا پتروشیمی‌ها ارز صادراتی را بر نمی‌گردانند؟

به گزارش صدای صنعتگر، یکی از بزرگترین عوامل تامین ارز مورد نیاز کشور صنعت پتروشیمی است. این صنعت که توانایی تولید محصولات صادراتی را در اختیار دارد نقش موثری در ورود ارز به کشور دارد. آمار‌های منتشره نشان می‌دهد که در آبان ماه ۱۴۰۱ محمدرضا حیدرزاده رئیس کمیسیون پتروشیمی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی گفته بود که پتروشیمی‌ها مسئول تامین ۴۵ درصد از واردات ارز مورد نیاز کشور هستند.
اما در دی ماه ۱۴۰۳ احمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن صنایع پتروشیمی، در نشست خبری مشترک با مدیر عامل مرکز مبادله، سهم پتروشیمی‌ها را کمتر دیده و گفت: پتروشیمی‌ها همچنان بزرگترین عرضه کنندگان ارز در کشور هستند که ۳۰ درصد از عرضه ارزی کشور در بخش غیر نفتی را انجام می‌دهند.
وی همچنین تصریح کرده بود که پتروشیمی‌ها در همه شرایط در جهت تامین ارزی برای کشور قدم برداشتند و برای مثال طی تنها ۱۶ روز، صنعت پتروشیمی ۶۰۰ میلیون دلار ارز در سامانه نیما عرضه کرده کرده است. اما در محافل ارزی صحبت‌های دیگری در خصوص تعهد پتروشیمی‌ها به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات وجود دارد.
زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که پتروشیمی‌ها با طولانی کردن دوره‌های بازگشت ارز به کشور در پی فرصت‌هایی هستند که بتوانند ارز را با قیمت بالاتر به فروش برسانند و همین موضوع نیز با توجه به سهم بسیار بالای این صنایع از بازار ارزی موجب افزایش تنش‌ها در بازار می‌شود.

ارزش صادراتی محصولات پایین است

در این خصوص غلامحسین حسن تاش کارشناس حوزه انرژی در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا گفت: داستان صنعت پتروشیمی ایران متاسفانه داستانی است پر آب چشم؛ این صنعت تولید کننده مواد پایه با ارزش افزوده بسیار کم است که حتی دربرخی سال‌ها ارزش صادراتی محصولات آن از ارزش صادراتی مواد اولیه یا خوراک آن کمتر بوده است و به عبارتی در مورد بعضی محصولات اگر خوراک را بصورت خام صادر می‌شد، سود بیشتری برای کشور داشت.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۸۹ قرار بر این شد که یارانه‌های سوخت حذف شده و قیمت سوخت و خوراک پتروشیمی‌ها افزایش یابد، بنده از سه دفتر مختلف در شرکت ملی صنایع پتروشیمی دعوت شدم که ترکیب‌های مختلفی از افراد را دعوت کرده بودند و شاید من نیز به طور تصادفی در هر سه ترکیب دعوت شده بودم. به هر جهت در این جلسات موضوع و نگرانی این بود که اگر قیمت سوخت و خوراک پتروشیمی‌ها افزایش یابد و به عبارتی جهانی شود، اکثر قریب به اتفاق پتروشیمی‌ها زیان ده خواهند شد!
برخی به راحت خوری عادت کرده‌اند
حسن تاش افزود: بدیهی است این حرف به این معنا است که اکثر مجتمع‌های پتروشیمی و البته نه همه آنها بقایشان بر رانت و یارانه استوار است و نه ارزش افزوده قابل توجه که انتظار می‌رود این صنایع تولید کنند. بعد از خصولتی شدن پتروشیمی‌ها یک گروه فشار شکل گرفت که با فشار آوردن به دولت و وزارت نفت قیمت سوخت و خوراک را پائین نگه دارند و البته با توجه به پائین‌تر بودن قیمت خوراک نسبت به سوخت، بسیاری از پتروشیمی‌ها در اعلام واقعی میزان سوخت و خوراک هم تقلب می‌کردن و سعی می‌کردند از کل گاز یا میعانات دریافتی بخش بیشتری از آن را به حساب خوراک بگذارند.
وی ادامه داد: مشکل دیگر هم این بود که تا می‌توانستند پرداخت وجوه مربوط به سوخت و خوراک را به تاخیر می‌انداختند و در مورد برگرداندن ارز محصولات صادراتی هم تا جائی که می‌توانستند به تاخیر می‌انداختند و به عبارتی با آن بازی می‌کردند؛ بنابراین بسیاری از پتروشیمی‌ها تا چند سال پیش به سود‌های بالا ناشی از همین یارانه و رانت و بازی با ارز و نرخ ارز عادت کرده بودند و ریخت و پاش فراوانی داشتند.
این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: به نظر من و بسیاری دیگر از کارشناسان که بررسی کرده‌اند، در چندین سال گذشته یکی از عوامل اخلال در بازار ارز پتروشیمی‌ها بوده‌اند. در دو سه سال گذشته پتروشیمی‌ها با مشکل جدید قطع سوخت و خوراک در زمستان به دلیل کمبود گاز و کمبود سوخت در کشور و نیز قطع برق در تابستان مواجه شدند، که امسال این مشکل به اوج خود رسید و تولید و درآمد پتروشیمی‌ها را کاهش داد و با عادتی که پتروشیمی‌ها به سود‌های زیاد و آسان پیدا کرده‌اند انگیزه شان برای بازی با ارز مضاعف شده است. از طرفی با توجه به شرایط تحریم و مشکلات کشور در نقل و انتقالات ارزی، بهانه‌های کافی هم برای نگه داشتن ارز و دیر برگرداندن آن وجود دارد بنابر این می‌توان گفت که هم این امکان وجود دارد و هم انگیزه کافی برای آن وجود دارد.